Chiến tranh giữa 2 miền Nam-Bắc Việt Nam nếu kể
từ trận đầu tiên là trận Ấp Bắc (ngày 31 tháng 12 năm 1962) cho đến
trận cuối cùng là Chiến Dịch Hồ Chí Minh (ngày 26 tháng 4 năm 1975)
th́ gồm cả hàng trăm trận đánh lớn-nhỏ như trận Đồng Xoài, trận
Pleime, trận Làng Vây (trong thập niên 1968), trận Lam Sơn 719, trận
Ban Mê Thuột, trận Xuân Lộc (trong thập niên 1975)... nhưng giới
nghiên cứu quân sự thế giới đồng ư chỉ có 3 trận đánh chính, cần
quan tâm đó là các trận: Mậu Thân 1968 (Hoa Kỳ gọi là Tet Offensive
1968), trận Quảng Trị 1972 (Hoa Kỳ gọi là Easter Offensive, miền Nam
VNCH gọi là Mùa Hè Đỏ Lửa 1972) và trận 30 tháng 4 năm 1975 (Cộng
Sản Bắc Việt gọi là Chiến Dịch Hồ Chí Minh).
Nhân dịp tháng 9 là tháng mà ngày 16 tháng 9 năm 1972 là ngày 6 quân
nhân của Tiểu đoàn 6 Thủy Quân Lục Chiến (Lữ Đoàn 258) đă dựng lại
quốc kỳ miền Nam VNCH nền Vàng 3 sọc Đỏ trên bờ thành phía Tây cổ
thành Quảng Trị (cùng lúc các binh sĩ thuộc Tiểu đoàn 3 Thủy Quân
Lục Chiến thuộc Lữ đoàn 147 cũng đă làm lễ dựng cờ phía Đông của cổ
thành) nên tác giả (bài viết này) chỉ góp chút tài liệu cùng h́nh
ảnh về 2 địa danh nổi tiếng trong trận đánh Quảng Trị là Cổ Thành và
Đại Lộ Kinh Hoàng.
Cổ Thành trong trận đánh Quảng Trị chính là ṭa thành cổ có tên Đinh
Công Tráng, được xây dựng vào năm 1823 thời vua Minh Mạng. Sơ khởi
thành này được làm bằng đất nện cho đến năm 1838 th́ được xây lại
bằng gạch. Các tài liệu nói là thành có dạng h́nh vuông, chu vi
tường thành là gần 2000 m, cao 9,4 m, dưới chân dày 12 m. Bao quanh
có hệ thống hào rộng 4 m, sâu 8 m, bốn góc thành là 4 pháo đài cao
nhô hẳn ra ngoài. Khi trận Quảng Trị xẩy ra th́ trong cổ thành là
bản doanh của tiểu khu Quảng Trị và bộ Tư lệnh Sư đoàn 3 Bộ Binh (Bộ
chỉ huy Tiền phương của sư đoàn th́ đóng ở căn cứ Ái Tử).
Quảng Trị là tỉnh giới tuyến miền Nam VNCH đối với miền Bắc Cộng Sản
và không ai nghĩ hoặc tin là sẽ có ngày Cộng Sản Bắc Việt sẽ vượt
làn ranh giới tuyến quy ước (sông Bến Hải-cầu Hiền Lương) để công
khai xâm lăng miền Nam VNCH nên v́ thế chính quyền miền Nam VNCH đă
để Sư đoàn 3 Bộ Binh pḥng thủ miền giới tuyến này. Sư đoàn 3 Bộ
Binh (Tư lệnh là Chuẩn tướng Vũ Văn Giai) là một sư đoàn tân lập
(vào tháng 10 năm 1971) gồm 3 trung đoàn (2, 56 và 57). Trong 3
trung đoàn này th́ chỉ trung đoàn 2 là có nhiều kinh nghiệm chiến
trường v́ đă được tách ra từ sư đoàn 1 Bộ Binh và hai trung đoàn 56,
57 c̣n lại th́ yếu kém về huấn luyện và kinh nghiệm tác chiến (có
các thành phần gốc đào binh trong đơn vị). Chính v́ vậy, tỉnh Quảng
Trị được chính quyền miền Nam VNCH tăng phái thêm 2 Lữ đoàn Thủy
Quân Lục Chiến (147 và 258) nhằm để bảo vệ mặt phía Tây của tỉnh
(giáp với nước Lào).
Ngày 30 tháng 3 năm 1972 (đúng 12 giờ trưa), 2 Sư đoàn 304 và 308
Cộng Sản Bắc Việt (khoảng 30.000 quân) với hỗ trợ của các trung đoàn
xe tăng và pháo binh (từ Vĩnh Linh bắn sang), cùng với 150.000 Việt
Cộng miền Nam đă vượt qua giới tuyến quy ước (cầu Hiền Lương-sông
Bến Hải) để khởi sự trận chiến mà chúng gọi là Chiến Dịch Nguyễn
Huệ. Thêm vào đó, từ phía Tây của tỉnh Quảng Trị, Cộng Sản Bắc Việt
(Sư đoàn 324B) với xe tăng T 54, T 55, PT 76 hỗ trợ, theo đường 9 từ
nước Lào vượt qua Khe Sanh, tiến vào thung lũng sông Thạch Hăn. Áp
lực quá mạnh của các sư đoàn Cộng Sản Bắc việt đă gây bất ngờ cho
quân pḥng thủ của miền Nam VNCH. Các trận pháo ác liệt của Cộng Sản
Bắc Việt Cộng (gồm pháo tầm xa 122 ly, 130 ly, pháo pḥng không 37
ly, 57 ly và đặc biệt hỏa tiễn chống chiến xa AT-3 Sagger cùng hỏa
tiễn địa không tầm nhiệt SA-7 Strela) thêm thời tiết xấu nên giảm
thiểu sự yểm trợ của không quân (miền Nam VNCH và Hoa Kỳ) đă dẫn đến
(lần lượt) 11 căn cứ hỏa lực của quân đội miền Nam VNCH phải thất
thủ (căn cứ Bá Hô, Holcomb, Sarge, Fuller, 2, Khe Gió, Carrol, Mai
Lộc, Ái Tử...).
Trước áp lực quá mạnh của phía Cộng Sản Bắc Việt và Việt Cộng miền
Nam trong địa bàn Quảng Trị, ngày 30 tháng 4 th́ Chuẩn tướng Vũ Văn
Giai mở phiên họp với các đơn vị trưởng thuộc quyền để bàn kế hoạch
lui binh và việc lui binh đang khởi sự th́ viên tướng Tư lệnh Quân
Đoàn 1 (Hoàng Xuân Lăm) lại ra chỉ thị tử thủ Quảng Trị. Lệnh và
phản lệnh giữa quân đoàn và sư đoàn khiến các đơn vị trưởng đă bất
tuân thượng lệnh và chính v́ đó mà hệ thống pḥng thủ Quảng Trị đă
bị gẫy đổ (v́ các đơn vị tự động rời bỏ vị trí đóng quân để rút lui
về hướng Nam). Chuẩn tướng Vũ Văn Giai (cùng bộ tư lệnh Sư đoàn 3 Bộ
Binh) được trực thăng vận từ cổ thành Đinh Công Tráng về Đà Nẵng
(ngày 2 tháng 5). Cổ thành Đinh Công Tráng gần như bỏ ngỏ nên phía
Cộng Sản Bắc Việt cùng Việt Cộng miền Nam đă chiếm đoạt dễ dàng cứ
địa này và sau đó là toàn bộ tỉnh Quảng Trị.
Mất tỉnh Quảng Trị vào tay Cộng sản Bắc Việt, chính quyền miền nam
VNCH liền sau đó đă thay thế 2 viên tướng Hoàng Xuân Lăm (Tư lệnh
Quân đoàn 1) và Lê Nguyên Khang (Tư lệnh Sư đoàn Thủy Quân Lục
Chiến) bằng tướng Ngô Quang Trưởng và tướng Bùi Thế Lân cùng tăng
cường thêm lực lượng (Lữ đoàn 2 Nhẩy Dù, Liên Đoàn 1 Biệt Động Quân
rồi sau đó thêm Lữ đoàn 3 Nhẩy Dù và Trung đoàn 4 thuộc Sư đoàn 2 Bộ
Binh ) để nhằm phản công tái chiếm các vùng đất đă mất. Các kế hoạch
phản công của quân đội miền Nam VNCH đă h́nh thành nhanh chóng (tái
chiếm lại được một số căn cứ cũ như Bastogne, Checkmate... và chợ
Quảng Trị, Ty Y tế, Ngân Khố, Ṭa Án...) để sau cùng là đánh bật cán
binh Cộng Sản Bắc Việt và Việt Cộng miền Nam ra khỏi cổ thành Đinh
Công Tráng (ngày 16 tháng 9) sau 81 ngày chúng (bám trụ) cố thủ tại
đây.
Đại Lộ Kinh Hoàng là tên mà nhà báo Ngy Thanh (Đặc phái viên của báo
Sóng Thần trong thời điểm đó) đặt cho đoạn đường dài độ 9 km trên
quốc lộ 1 từ cầu Bến Đá tới cầu Trường Phước trong quận Hải Lăng
tỉnh Quảng Trị nơi mà dân chúng (cùng binh lính) miền Nam VNCH rút
chạy về hướng Nam trong những ngày cuối tháng 4 năm 1972 khi chiến
sự xẩy ra trong làn đạn pháo của quân đội Cộng Sản Bắc Việt. Đoạn
đường này nằm giữa các đụn cát trắng, không nhà cửa, cây cao và chỉ
là các lùm cỏ bụi do vậy dễ dàng nằm trong tầm ngắm của các tiền sát
viên (đề lô) Cộng Sản Bắc Việt khi gọi pháo 122 ly, 130 ly, cối 160
ly... của chúng từ hướng rừng Trường Sơn nă vào ḍng người di tản.
Ước tính có gần 2000 người bị chết (chỉ thu gom được 1841 xác người
gần như c̣n lành lặn) và hơn 500 xe cộ các loại (của dân chúng và
quân đội) bị phá hủy trong trận pháo thảm sát trên đoạn đường này.
Trước khi xẩy ra trận mùa hè năm 1972, tỉnh Quảng Trị có diện tích
là 3966 km2 với dân số 270.984 người. Sau khi kết thúc trận chiến
mùa hè vào tháng 9-1972, diện tích Quảng Trị chỉ c̣n có 164.900 km2,
với 3 quận Triệu Phong, Mai lĩnh và Hải Lăng nhưng dân số tới
202.338 người (do bị phía Cộng Sản Bắc Việt chiếm từ phía bờ Bắc của
sông Thạch Hăn). Điều này cho thấy, Cộng Sản Bắc Việt gây chiến
tranh nhưng chỉ chiếm được đất chứ không bao giờ thu phục được nhân
tâm, bởi sự tàn ác dă man của chúng. Cộng Sản đi tới đâu th́ dân
chúng nơi đó đều phải bỏ của để chạy thoát thân.
Binh sĩ miền Nam VNCH trong thành phố Quảng Trị và tại vùng phụ cận.
Binh sĩ miền Nam VNCH trong cổ thành Đinh Công Tráng.
Cờ Vàng 3 sọc Đỏ tung bay trên cổ thành Đinh Công Tráng ngày 16-9-1972.
Cán binh Cộng Sản Bắc Việt cùng vũ khí bị quân
đội miền Nam VNCH bắt giữ.
Tóm lại, trận Quảng Trị năm 1972 theo cái nh́n về mặt quân sự th́
tuy Cộng Sản Bắc Việt chiếm được một dải lănh thổ của tỉnh (từ bờ
Bắc sông Thạch Hăn trở ra) nhưng kế hoạch xâm lăng bất ngờ định
chiếm nhiều phần lănh thổ hơn (dành dân-chiếm đất để mặc cả tại bàn
Hội nghị Ḥa B́nh của phe Cộng Sản) đă thất bại. Phía Cộng sản Bắc
Việt ngoài trung đoàn Triệu Hải (cố thủ bên trong Cổ Thành) bị xóa
sổ, trung đoàn 48 B thuộc sư đoàn 320 B QĐNDVN- đơn vị chiếm giữ
trung tâm thị xă Quảng Trị cũng đă bị thiệt hại hơn 80% quân số.
Phía miền Nam VNCH th́ một viên tướng phải ra ṭa án binh (Chuẩn
tướng Vũ Văn Giai) và đặc biệt (lần đầu tiên), tư lệnh Trung đoàn 56
Bộ Binh (trung tá Phạm Văn Đính) cùng một số binh sĩ (khoảng 600
người) đă đầu hàng Cộng Sản tại căn cứ Carrol (chiều ngày 3 tháng 4
chung với 22 đại bác gồm 105 ly, 155 ly cùng 175 ly). Cũng giống như
các trận đánh trước và sau này trên mọi miền đất nước, chúng ta thấy
rơ cuộc chiến do Cộng Sản Bắc Việt khởi sự đều thiếu chính nghĩa.
Không có chính nghĩa nên họ không được sự ủng hộ của dân chúng. Và
giống như t́nh trạng đă xẩy ra ở cố đô Huế dịp tết Mậu Thân-1968,
khi thấy người dân không ủng hộ th́ binh lính Cộng Sản đă thẳng tay
chém giết và bắn phá. Ngoài Đại Lộ Kinh Hoàng th́ trong tất cả các
mặt trận của Mùa Hè Đỏ Lửa-1972 (tại An Lộc, Kom Tum, châu thổ sông
Cửu Long...), pháo thủ Cộng Sản đă tác xạ bừa băi vào ḍng người
dân tị nạn không một tấc sắt trong tay khi biết họ chạy về hướng có
quân đội miền Nam VNCH.
Phạm Thắng Vũ
Sept 18, 2011.
Danh sách Quân Dân Chính chết trong tu cải tạo
Những điều nên biết về Medicare 2016
Nguyên do chính khiến VNCH bị sụp đổ 1975
Ai ra lệnh rút quân khỏi Pleiku-Kontum 1975?
Cổ
Thành Quảng Trị và Đại Lộ Kinh Hoàng trong Mùa Hè Đỏ Lửa
1972
Quảng Trị
1972 -Trận địa lịch sử
Tŕnh Tổng Thống... Tôi quyết định theo t́nh h́nh
Danh sách 22 CQN-TQLC được chôn tại khu mộ tập thể số 3
Đà Nẳng -
Những ngày cuối cùng